ผีเสื้อขยับปีกทำให้เกิดพายุได้ หมายความว่าอะไร

หากพูดถึงสิ่งมีชีวิตที่อยู่ท่ามกลางดอกไม้และมีปีกที่สวยงาม ผีเสื้อคงเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดแรกที่หลายคนนึกถึง การขยับปีกแผ่วเบาจะช่วยพาผีเสื้อให้โบยบินไปจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งได้ แต่รู้หรือไม่ว่ามีคำกล่าวเกี่ยวกับการขยับปีกของผีเสื้อไว้ว่า เมื่อผีเสื้อขยับปีกสามารถทำให้เกิดพายุขึ้นมาได้ คำนี้อาจทำให้คนที่ไม่คุ้นเคยกับทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์รู้สึกประหลาดใจ จนอาจเกิดข้อโต้แย้งขึ้นมาว่า มันเป็นไปไม่ได้แน่นอน!

คำกล่าวนี้แท้จริงมีความหมายซ่อนอยู่ ซึ่งคล้ายกันกับสำนวนเด็ดดอกไม้สะเทือนถึงดวงดาว ผีเสื้อขยับปีกทำให้เกิดพายุ หมายถึง การที่เหตุการณ์เล็กๆ เหตุการณ์หนึ่งสามารถส่งผลกระทบต่อเนื่องให้เกิดเหตุการณ์ยิ่งใหญ่แบบคาดไม่ถึงขึ้นมาได้ ผีเสื้อขยับปีก (Butterfly Effect) เป็นหนึ่งในหลักการของทฤษฎีความอลวน (Chaos Theory) ซึ่งมีที่มาจากชาวอเมริกันคนหนึ่งที่เป็นนักคณิตศาสตร์และนักอุตุนิยมวิทยา เขามีชื่อว่า เอ็ดเวิร์ด นอร์ตัน ลอร์เรนซ์ (Edward Norton Lorenz) ขณะที่ลอเรนซ์ได้พยายามทำการพยากรณ์อากาศจากการวิเคราะห์ข้อมูลด้วยระบบคอมพิวเตอร์ เขาได้กรอกข้อมูลตัวเลขลงไปเป็นค่า 0.506127 เมื่อเขาพยายามจะทำการพยากรณ์ซ้ำ ลอเรนซ์ตัดสินใจที่จะป้อนค่าข้อมูลให้สั้นลง เพราะเขาคิดว่าเศษที่เหลือหลังทศนิยมเหล่านั้นไม่น่าจะส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอะไร จึงพิมพ์ข้อมูลตัวเลข 0.506 แทนที่จะเขียนข้อมูลเต็ม แล้วเขาก็พบกับความเปลี่ยนแปลงอย่างยิ่งใหญ่ เพราะผลของการพยากรณ์อากาศมีความแตกต่างจากเดิมไปอย่างสิ้นเชิง

ลอเรนซ์ได้พยายามทำการทดลองซ้ำแล้วซ้ำเล่าเพื่อหาคำตอบที่แท้จริง ซึ่งผลปรากฏว่าคอมพิวเตอร์ของเขาไม่ได้ทำงานผิดพลาดแต่อย่างใด แต่ทว่าความเปลี่ยนแปลงของข้อมูลของเขาที่ใส่ลงไปต่างหากที่เกิดผลลัพธ์เช่นนี้ น่าทึ่งเหลือเกินว่าความเปลี่ยนแปลงเพียงแค่ 0.0001 กลับสามารถสร้างความแตกต่างได้อย่างคาดไม่ถึง สำหรับความเกี่ยวข้องกับผีเสื้อ เกิดจากการที่กราฟสมการของลอเรนซ์มีการปรากฏในรูปแบบคล้ายกับผีเสื้อ (Lorenz Attracto) ซึ่งเป็นระบบพลวัตแบบไม่เชิงเส้น จนกลายมาเป็นหนึ่งในชื่อเรียกว่า ผีเสื้อขยับปีก หรือที่รู้จักกันในชื่อภาษาอังกฤษว่า Butterfly Effect

คำกล่าวกันว่า ผีเสื้อขยับปีกทำให้เกิดพายุได้ มีที่มามาจากการการบรรยายครั้งหนึ่งของลอเรนซ์เอง ซึ่งเขาได้กล่าวบรรยายภายใต้หัวข้อว่า “Does the flap of a butterfly’s wings in Brazil set off a tornado in Texas?” หมายถึง การขยับปีกของผีเสื้อในบราซิลสามารถทำให้เกิดพายุทอร์นาโดในเท็กซัสได้หรือไม่ ภายหลังเมื่อมีการกล่าวถึงทฤษฎีความอลวนจึงมักมีคนกล่าวว่า The flap of the butterfly’s wings can cause the tornado อันมีความหมายว่า การขยับปีกของผีเสื้อสามารถทำให้เกิดพายุได้ หมายถึง การที่เหตุการณ์เล็กน้อยในชีวิตของคนเรา สามารถส่งผลกระทบที่ยิ่งใหญ่ต่ออนาคตของชีวิตได้นั่นเอง